تاثیر هنر فلز کاری مکتب خراسان بر فلز کاری مکتب موصل ( بررسی موردی قلمدان و گلاب پاش )

نقش مایه های گوناگونی که بر روی اشیای  فلزی مکتب خراسان دوره سلجوقی  حک شده اند، اعتقادات قومی- مذهبی، باورها و آداب و رسوم اجتماعی و شرایط زیست محیطی و پاره ای واقع نمائی ها را نشان می دهند. علم ستاره شناسی(نجوم) و ابزارهای نجومی در دوران بعد از اسلام به دلایل و ضرورت های گوناگون اجتماعی برای مسلمانان مانند طلوع و غروب خورشید به جهت اقامه نماز و نگه داشتن روزه ونیز جهت های جغرافیایی برای سفر و طالع بینی، سعد و نحس بودن روزها و شب ها، به یکی از پدیده های علمی تبدیل شد. در این راه هنرمندان هم با تأسی از علوم و  دانشمندان، در خلق  برج های دوازده گانه صور فلکی بر روی ظروف فلزی، به ویژه قلمدان ها و مرکبدان ها، تلاش بسیاری نموده اند.  در دوره اسلامی به جهت منع استفاده از ظروف زرین و سیمین، این وسیله بیشتر در جهت ساخت ادوات جنگی و نظامی استفاده شده است. با گذشت سالهای نخست، ظروف فلزی در دوره سلجوقی، به جهت حمایت سلاطین، از رونق چشمگیری برخوردار بوده که زایش مکتب فلز کاری خراسان از آن جمله است که تا زمان هجوم مغول ادامه داشته است. امتداد تکنیک های گذشته(دوره ساسانی) و مضمون های مشترک در مکتب  خراسان و موصل مشهود است.  نظر به اینکه به دلایلی می توان تاثیرات آشکار هنر فلزکاری مکتب خراسان را بر مکتب موصل مشاهده کرد،  در این مقاله به واکاوی نقوش قلمدان و گلاب پاش از غرب ایران در دوران سلجوقی و مکتب موصل به روش توصیفی تحلیلی آیکونوگرافی که درجستجوی معنا از ورای تصویر به همراه تبین و تحلیل معنا نهفته است در اثر، به همراه توصیف فرم پرداخته می شود. نتیجه حاصل از مقاله این است که  مهم ترین تفاوتی که در تزیینات و ترکیب بندی های موجود بین دو مکتب خراسان و موصل به چشم می خورد، غالب بودن نقوش هندسی بر سایر نقوش در مکتب موصل است، در حالی که نقش مایه های به کار رفته خراسان، بیشتر بر محور نقوش پیکره ای و تصاویر انسانی و جانوری است.